سینمای استرالیا | از هالیوود تا استعدادهای نو

سینمای استرالیا | از هالیوود تا استعدادهای نو

صنعت فیلم استرالیا از ریشه‌های فروتنانه خود به یک نیروی خلاق، راوی فرهنگ و مولد ارزش اقتصادی در سطح جهان تبدیل شده است. با آغاز مسیر از فیلم The Story of the Kelly Gang در سال 1906 — نخستین فیلم داستانی کامل جهان — استرالیا صدایی سینمایی منحصربه‌فرد در عرصه بین‌المللی پدید آورده است. این تحول با بازنمایی‌های قدرتمند بومی، حمایت‌های دولتی مستحکم، دستاوردهای بین‌المللی و رشد در شیوه‌های نوآورانه فیلمسازی همراه بوده است. بنیادها و نهادهایی مانند Screen Australia، دانشگاه فیلم و رادیو تلویزیون (AFTRS) و Film Victoria همچنان استعدادها را پرورش داده و پروژه‌های پیشگام را تأمین مالی می‌کنند؛ مجموعه‌ای که پایه‌های پیشرفت سینمای استرالیا را تشکیل می‌دهد.

رونق دوباره این صنعت در دهه 1970 و حرکت موسوم به «موج نو استرالیا» نقطه عطفی بود که به رهبری کارگردانان تأثیرگذاری مانند پیتر ویِر و گیلیان آررمسترانگ پیش رفت. آثاری چون Picnic at Hanging Rock و My Brilliant Career عصر تازه‌ای از روایت‌های محلی را نوید دادند که هم در داخل کشور و هم فراتر از مرزها طنین‌انداز شد. این موفقیت‌ها زمینه را برای همکاری‌های آینده با هالیوود و توزیع‌کنندگان بین‌المللی فراهم کرد. امروزه بسیاری از تولیدات موفق هالیوودی در خاک استرالیا فیلمبرداری می‌شوند؛ حمایت‌های مالیاتی جذاب و زیرساخت‌های درجه یک مانند Village Roadshow Studios و Disney Studios Australia از عوامل جذب این پروژه‌ها هستند.

یکی از عوامل تمایز سینمای استرالیا، حضور پرتوان سینمای بومیان (Indigenous cinema) است. کارگردانانی چون Warwick Thornton و Rachel Perkins داستان‌هایی را به تصویر کشیده‌اند که هویت فرهنگی، پیوند با سرزمین و حافظه تاریخی را جشن می‌گیرند. نهادهایی مانند First Nations Media Australia و بخش بومی Screen Australia صدای اصیل این جوامع را حفظ و تقویت می‌کنند. این آثار نه تنها مخاطبان داخلی را مجذوب می‌کنند، بلکه در جشنواره‌های بین‌المللی نیز مورد توجه قرار می‌گیرند و نفوذ فرهنگی استرالیا را نشان می‌دهند.

ریشه‌های سینمایی و صعود جهانی

بنیادهای اولیه سینمای استرالیا

مسیر سینمای استرالیا از سال 1906 با ساخت The Story of the Kelly Gang آغاز شد؛ فیلمی که نقشه راه برای صنعتی خلاق را ترسیم کرد که در قرن بیستم دوره‌های رکود و احیای متعددی را تجربه نمود. در دهه‌های 1930 و 1940 سلطه هالیوود تولیدات محلی را تضعیف کرد، اما بذرهای شکل‌گیری یک بیان سینمایی مستقل کاشته شد.

جنبش نیو ویو استرالیا

در دهه‌های 1970 و 1980 رنسانسی دولتی‌پشتیبان تحت عنوان «موج نو استرالیا» فیلمسازانی مانند پیتر ویِر و گیلیان آررمسترانگ را به صحنه جهانی معرفی کرد. فیلم‌هایی مانند Picnic at Hanging Rock (1975) و My Brilliant Career (1979) صنعت فیلم را احیا و با زبان تصویری و روایت‌های محلی، استانداردهای سینمایی را به چالش کشیدند.

پیشروی به هالیوود و رخنه بین‌المللی

دهه‌های 1990 و اوایل 2000 شاهد نفوذ بازیگران و کارگردانان استرالیایی در هالیوود بودند؛ از نیکول کیدمن و هیث لجر تا باز لورمن. فیلم‌هایی مانند Moulin Rouge! (2001) که گرچه محصول استودیوهای آمریکایی بود اما در سیدنی ساخته شد و نشان‌دهنده تطبیق‌پذیری و قدرت روزافزون سینمای استرالیا بود.

موفقیت‌های گیشه و حمایت محلی

آثار تجاری همچون Crocodile Dundee (1986) که بیش از 328 میلیون دلار جهانی فروخت، پتانسیل تجاری تولیدات محلی را به نمایش گذاشت. اهمیت بازار داخلی همچنان حیاتی است؛ بنا بر گزارش Screen Australia فروش گیشه داخلی فیلم‌های استرالیایی در سال 2023 برابر با AU$41.4 میلیون بود که افزایش 38 درصدی نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.

فیلمسازی معاصر و شناخت جهانی

امروزه سینمای استرالیا از ترکیب روایت‌های محلی و هم‌تولیدی‌های بین‌المللی سود می‌برد. پلتفرم‌های پخش مانند Netflix و Stan با خالقان استرالیایی همکاری می‌کنند تا آثاری چون Boy Swallows Universe تولید و دسترسی استعدادهای داخلی را به مخاطبان جهانی گسترش دهند.

قصه‌گویی بومیان و هویت فرهنگی

باززایی صداهای کهن از طریق فیلم

سینمای بومی نقش محوری در اقتصاد فرهنگی سینمای استرالیا ایفا می‌کند. آثاری مانند Ten Canoes (2006) — که به زبان Yolŋu Matha روایت می‌شود — و Samson and Delilah (2009) دیدگاه‌های ملت‌های نخست را برجسته ساخته‌اند. این نوع سینما تنها یک فعالیت هنری نیست؛ بلکه عملی برای حفظ فرهنگ و آموزش جامعه است.

کارگردانان کلیدی و تأثیرشان

کارگردانانی چون Warwick Thornton (Sweet Country، Samson and Delilah) و Rachel Perkins (Bran Nue Dae، Mystery Road) با آثار برنده جوایز، روایت ملی را دگرگون کرده‌اند. Sweet Country جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره ونیز 2017 را کسب کرد که نشان‌دهنده تأثیر جهانی قصه‌گویی بومی است.

نهادها و حمایت‌های ساختاری

بخش بومی Screen Australia که در 1993 تأسیس شد، بیش از AU$35 میلیون در تولیدات بومی سرمایه‌گذاری کرده و تا سال 2022 بیش از 190 کارورز و فعال بومی را تحت پوشش برنامه‌های خود قرار داده است. چنین نهادهایی برای پایداری فرهنگ سینمای بومی و تضمین بازنمایی اصیل حیاتی هستند.

تم‌ها: هویت، سرزمین و میراث

بخش شایعی از فیلم‌های بومی به رابطه پیچیده میان سرزمین، جامعه و هویت می‌پردازند. آثاری مانند The Tracker (2002) و Rabbit-Proof Fence (2002) تاریخ استعماری استرالیا را بازخوانی و هم‌زمان تاب‌آوری و تداوم فرهنگی را نمایش می‌دهند.

شناسایی در جشنواره‌ها و گسترش جهانی

جشنواره‌های مهمی چون Sydney Film Festival و Melbourne International Film Festival جریان‌هایی اختصاصی برای سینمای بومی دارند که موجب دیده‌شدن این آثار می‌شود. فیلم‌هایی مانند The Nightingale (2018) و High Ground (2020) در جشنواره‌های بزرگ بین‌المللی نمایش داده شده‌اند و نشان می‌دهند که روایت‌های بومی بخشی جدایی‌ناپذیر از گفت‌وگوهای جهانی درباره عدالت و حافظه‌اند.

جشنواره‌های فیلم و به رسمیت‌شناسی بین‌المللی

جشنواره‌ها نقش محوری در شکل‌دهی به مسیر سینمای استرالیا دارند. رویدادهایی مانند Sydney Film Festival، Melbourne International Film Festival (MIFF) و Adelaide Film Festival بسترهایی مهم برای عرضه آثار محلی و جهانی هستند. در سال 2023، MIFF بیش از 170,000 بازدیدکننده جذب کرد و حدود AU$17 میلیون فعالیت اقتصادی ایجاد نمود؛ آماری که نشانگر نقش فرهنگی و مالی قابل توجه این جشنواره‌هاست.

این جشنواره‌ها اغلب سکوی پرتاب فیلمسازان جوان‌اند؛ برای مثال The Babadook (2014) در Sydney Film Festival به نمایش درآمد و سپس به موفقیتی جهانی دست یافت. همچنین سینمای استرالیا در آکادمی اسکار حضور چشمگیری داشته است؛ آثاری مانند Shine (1996)، The Piano (1993) و Lion (2016) نامزد و برنده جوایز متعددی شدند و بازیگرانی چون Cate Blanchett، Geoffrey Rush و Heath Ledger به عنوان نمایندگان برجسته این سینما، افتخارات بین‌المللی کسب کردند.

علاوه بر فیلم‌های بلند، جشنواره‌ها از فیلم‌های کوتاه و مستند نیز حمایت می‌کنند؛ St Kilda Film Festival به عنوان قدیمی‌ترین جشنواره کوتاه استرالیا در سال 2022 بیش از 3,000 فیلم را دریافت کرد. مستندهایی مانند Firestarter: The Story of Bangarra (2020) برای اهمیت فرهنگی و سیاسی خود مورد توجه جشنواره‌ها قرار گرفتند. همکاری‌های بین‌المللی با بازارها و جشنواره‌های جهانی مانند کن و برلین نیز به گسترش اثرگذاری سینمای استرالیا کمک می‌کند؛ در 2023 فیلم The New Boy با بازی Cate Blanchett در بخش Un Certain Regard جشنواره کن حضور داشت.

حمایت دولتی و نوآوری صنعتی

تأمین مالی عمومی و چارچوب سیاستی

حمایت دولت از پایه‌های موفقیت سینمای استرالیا بوده است. Screen Australia که در 2008 شکل گرفت، در سال مالی 2022–2023 حدود AU$89 میلیون در فیلم، تلویزیون و محتوای آنلاین سرمایه‌گذاری کرد. این بودجه از توسعه فیلمنامه تا توزیع بین‌المللی را پوشش می‌دهد و سهم مهمی در پایداری صنعت دارد.

معافیت‌های مالیاتی و مشوق‌ها

برنامه‌های مشوق مالیاتی استرالیا شامل موارد زیر هستند که تولیدات را جذب می‌کنند:

• Producer Offset
• Post, Digital and Visual Effects (PDV) Offset
• Location Incentive

این مشوق‌ها تا سقف 30٪ از هزینه‌های تولید را بازپرداخت می‌کنند؛ نمونه‌ای از اثرگذاری این سیاست‌ها فیلم Marvel’s Thor: Love and Thunder (2022) است که در سیدنی فیلمبرداری شد و تقریباً AU$178 میلیون در اقتصاد محلی ایجاد کرد.

زیرساخت ملی و استودیوها

استودیوهایی مانند Village Roadshow Studios در گُلد کاست و Fox Studios در سیدنی ظرفیت میزبانی تولیدات بزرگ داخلی و بین‌المللی را دارند. در سال 2023 بیش از 200 تولید از این امکانات بهره بردند که منجر به ایجاد اشتغال و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صنعت شد.

سرمایه‌گذاری در فناوری و آموزش

دولت برنامه‌هایی را برای آموزش و نوآوری دیجیتال تأمین مالی می‌کند. برنامه‌هایی مانند Screenworks و Australian Film Television and Radio School (AFTRS) در پنج سال گذشته بیش از 1,000 حرفه‌ای نوپا را در زمینه فیلم‌برداری، تدوین و داستان‌سرایی با استفاده از فناوری‌های نو مانند هوش مصنوعی و واقعیت مجازی آموزش داده‌اند. همچنین مؤسسات آموزشی تخصصی مانند Griffith Film School نقش مهمی در تربیت نسل جدید فیلمسازان دارند؛ برای اطلاعات بیشتر درباره فعالیت‌های آموزشی مدرن می‌توانید به مطلب مرتبط درباره مدرسه فیلمسازی گریفث مراجعه کنید.

ابتکارات فیلمسازی پایدار

صنعت فیلم استرالیا به سمت پایداری حرکت کرده است. ابتکاراتی مانند Green Screen Australia روندهای تولید کربن‌خنثی را ترویج می‌کنند و در 2023 چند پروژه بزرگ در برنامه‌های آزمایشی گواهی‌های زیست‌محیطی را دنبال کردند تا ردپای محیطی صنعت کاهش یابد و با اهداف اقلیمی استرالیا هماهنگ شود.

در مجموع، سینمای استرالیا امروز نه تنها یک نیروی هنری، بلکه سفیر فرهنگی و موتور اقتصادی است. ترکیب تاریخ، تنوع، نوآوری و پشتیبانی دولتی باعث شده تا این صنعت همچنان روایت‌های استرالیا را برای مخاطبان جهانی شکل دهد و منتقل کند.

تجربه تماشا و شناخت سینمای استرالیا

اگر قصد دارید به استرالیا مهاجرت کنید یا همین حالا اینجا هستید، احتمالاً با تفاوت‌های فرهنگی زیادی روبه‌رو می‌شوید. برای من، مهاجر بودن یعنی کنار آمدن با چیزهای جدید؛ از لهجه گرفته تا سبک رفتار مردم. اوایل برایم عجیب بود که همیشه همه‌چیز این‌قدر راحت و بی‌تکلف است. حتی فهمیدن لهجه استرالیایی سخت بود! اما کم‌کم همه‌چیز جا می‌افتد. تماشای فیلم‌ها و سریال‌های استرالیایی می‌تواند خیلی کمک کند که بهتر فرهنگ اینجا را بشناسید. بیشترِ نمونه‌هایی که معرفی می‌کنم کمدی هستند و داستان‌ها اغراق‌شده‌اند، ولی بااین‌حال، واقعیت‌های فرهنگی را خوب نشان می‌دهند.

• سریال Rosehaven: این سریال کمدی در تَسمانیا و در یک شهر خیالی روایت می‌شود. داستان درباره «دنیل» است که بعد از زندگی در ملبورن، به شهر زادگاهش برمی‌گردد تا کسب‌وکار مادرش را اداره کند. بهترین دوستش «اما» هم با داستانی بامزه به او ملحق می‌شود. فضای کوچک، طبیعت زیبا و روابط ساده شهری تصویر خوبی از زندگی آرام در استرالیا می‌دهد.
• سریال Utopia: این سریال طنز، زندگی کارمندان بخش دولتی استرالیا را روایت می‌کند. شوخی‌هایش با واقعیت ساختار اداری و تصمیم‌گیری‌ها خیلی بامزه است. بازیگرانش هم از کمدین‌های معروف استرالیا هستند.
• سریال Fisk: داستان زندگی وکیل به‌هم‌ریخته‌ای است که مجبور می‌شود در یک دفتر حقوقی کوچک کار کند. ریتم سریال تند و سبک طنزش سبک‌بال است. اگر دلتان می‌خواهد با شوخی‌های ملایم زندگی در ملبورن آشنا شوید، انتخاب خوبی است.
• سریال Upper Middle Bogan: داستان زنی از طبقه مرفه که می‌فهمد در واقع فرزند یک خانواده «بوگَن» (طبقه پایین) بوده است. اختلاف فرهنگی و طنز دراماتیک این سریال، لطیف و دوست‌داشتنی است. همچنین فضای ملبورن را هم نمایش می‌دهد.
• سریال Kath & Kim: یکی از معروف‌ترین کمدی‌های تلویزیون استرالیا که رابطهٔ مادر و دختر و دوستان متفاوت‌شان را روایت می‌کند. طنزی ساده و اغراق‌شده دارد و جزو آثار کلاسیک است.
• سریال Black Comedy: اثری متفاوت که با نگاهی طنزآمیز فرهنگ استرالیا را از دید بومیان این کشور روایت می‌کند. بازیگران بومی و داستان‌هایی که نگاه تازه‌ای به تجربهٔ آن‌ها دارد، این سریال را خاص کرده است.
• سریال Aftertaste: داستان یک سرآشپز مشهور که بعد از رسوایی به شهر زادگاهش برمی‌گردد و تلاش می‌کند دوباره مسیرش را بسازد. حال‌وهوای آرام و مناظر زیبای Adelaide Hills را به‌خوبی نشان می‌دهد.
• سریال Ronnie Chieng: International Student: این سریال دربارهٔ دانشجویی مالزیایی است که در دانشگاه ملبورن درس می‌خواند. روایت طنزآمیزش از زندگی دانشجویی می‌تواند برای دانشجویان بین‌المللی بسیار آشنا به‌نظر برسد.
• فیلم The Castle: یک فیلم کلاسیک استرالیایی دربارهٔ خانواده‌ای از طبقه کارگر که برای حفظ خانه‌شان با دولت وارد چالش می‌شوند. داستان ساده‌ اما پر از حس زندگی واقعی است.
• دسترسی به فیلم‌ها: بسیاری از این آثار را می‌توانید از طریق سرویس‌های استرالیایی مثل ABC iView تماشا کنید. برخی نیز در نتفلیکس در دسترس‌اند. اگر خارج از استرالیا هستید، شاید نیاز به VPN داشته باشید. همچنین روشن کردن زیرنویس برای عادت کردن به لهجه کمک بزرگی است.
• جای خالی روایت بومیان: نکته‌ای مهم این است که بخش بزرگی از سینما و تلویزیون استرالیا، داستان بومیان (Aboriginal) را کمتر بازتاب می‌دهد. من خودم هم وقتی تازه به استرالیا آمدم، محتوای زیادی درباره فرهنگ بومیان نمی‌دیدم. شناخت این بخش از فرهنگ مهم است و هنوز برای یادگیری بیشتر تلاش می‌کنم. امیدوارم در آینده بتوانم بیشتر درباره تاریخ و داستان بومیان این سرزمین محتوا تولید کنم. 

اگر می‌خواهید با فرهنگ استرالیا، اصطلاحات عامیانه و سبک زندگی مردم بیشتر آشنا شوید، تماشای این فیلم‌ها و سریال‌ها کمک بزرگی است. امیدوارم این تجربه‌ها برایتان مفید باشد و مسیر شناخت این کشور را برایتان دلپذیرتر کند.

اگر به دنبال آشنایی بیشتر با فرصت‌های آموزشی و حرفه‌ای در استرالیا هستید یا می‌خواهید مسیر اپلای و تحصیل در این کشور را پیگیری کنید، می‌توانید از خدمات مشاوره اپلای استفاده کنید یا برای کسب اطلاعات درباره شرایط و فرصت‌های تحصیل در دانشگاه‌ها و مؤسسات استرالیا به صفحه تحصیل در استرالیا مراجعه نمایید.

منبع: australiapathways.com