هوش مصنوعی در دانشگاهها؛ کتابخانههای آکادمیک به استقبال AI رفتند
هوش مصنوعی در دانشگاهها به سرعت وارد زیستبوم خدمات اطلاعاتی شده است. گزارش تازه شرکت اطلاعاتی کلاریویت (Clarivate) نشان میدهد که کتابخانههای دانشگاهی در سرتاسر جهان در سال جاری بهرهگیری از ابزارهای هوش مصنوعی را گسترش دادهاند. این روند پیامدهای مستقیم بر یادگیری دانشجویان، پژوهش و فرآیندهای اداری دانشگاهها خواهد داشت.
آنچه گزارش میگوید: دادههای کلیدی
کلاریویت بر پایه یک نظرسنجی از بیش از 2,000 کتابدار در 109 کشور و منطقه به نتایج زیر رسید. نکات مهم را میتوانید در قالب زیر ببینید:
- 77٪ از پاسخدهندگان در کتابخانههای آکادمیک کار میکنند.
- 67٪ از کتابخانهها امسال در حال بررسی یا اجرای هوش مصنوعی هستند (افزایش از 63٪ سال گذشته).
- 35٪ هنوز در مرحله ارزیابی ابزارهای AI قرار دارند.
- تنها 28٪ از کتابخانههای آکادمیک برنامهای برای استفاده نداشتند؛ در حالی که این سهم برای کتابخانههای عمومی 54٪ بود.
اولویتها و انگیزهها
کتابخانههای آکادمیک و عمومی اولویتهای متفاوتی دارند. کتابداران دانشگاهی تمرکز اصلی را بر ارتقای تعامل و پشتیبانی از یادگیری دانشجویان میگذارند. در مقابل، کتابخانههای عمومی بیشتر به مشارکت و خدمات به جامعه محلی میپردازند. اهداف اصلی کاربرد AI در کتابخانهها عبارتند از:
- پشتیبانی از فرآیند یادگیری و پژوهش دانشجویان؛
- کمک به کشف محتوای جدید و مرتبط برای کاربران؛
- افزایش کارایی در خدمات اطلاعاتی و جستجوی منابع.
عوامل موفقیت در پیادهسازی AI
کتابخانههایی که جلوتر از بقیهاند، چند ویژگی مشترک دارند:
- گنجاندن سواد هوش مصنوعی در برنامههای آموزشی و ورود کارکنان؛
- اختصاص زمان و منابع مشخص برای آموزش و آزمون ابزارها؛
- وجود مدیریت حامی و تشویقکننده پیادهسازی AI.
تفاوتهای منطقهای و نسلی
گزارش نشان میدهد خوشبینی نسبت به AI در مناطق مختلف و میان سطوح شغلی متفاوت است. برای نمونه:
| منطقه / گروه | درصد احساس خوشبینی |
|---|---|
| ایالات متحده | حدود 7٪ |
| آسیا | بین 27–31٪ |
| سایر مناطق جهان | بین 27–31٪ |
همچنین کتابداران ارشد (معاونان، روسا و مدیران) اعتماد به نفس بیشتری در شناخت AI دارند و بیشتر به استفاده از آن برای سادهسازی فرآیندهای اداری توجه میکنند، در حالی که کتابداران جوانتر نگرانیها و پرسشهای عملیتری درباره اخلاق، دقت و سواد اطلاعاتی مطرح میکنند.
پیامدها برای دانشجویان و متقاضیان اپلای
گسترش هوش مصنوعی در کتابخانههای دانشگاهی به چند صورت برای متقاضیان و دانشجویان اثر دارد:
- دسترسی سریعتر و هدفمندتر به منابع علمی؛
- ابزارهای کمکتحقیق (مثلاً پیشنهاد مرجع، خلاصهسازی مقالات) که زمان آمادهسازی متون پژوهشی را کاهش میدهند؛
- نیاز به آگاهی بیشتر نسبت به روشهای صحیح استفاده و رعایت اصول اخلاقی و ارجاعدهی، تا از مشکلات آکادمیک جلوگیری شود.
پیشنهادهای عملی برای دانشگاهها و کتابخانهها
برای بهرهبرداری مسئولانه و مؤثر از AI در محیط آکادمیک، توصیه میشود:
- برنامههای سواد دیجیتال و هوش مصنوعی را در بدو ورود کارکنان و دانشجویان قرار دهند؛
- پروژههای پایلوت با اهداف مشخص (مثلاً کشف محتوا، پاسخگویی خودکار به پرسشهای دانشجویی) اجرا کنند؛
- سیاستهای شفاف حریم خصوصی و منابع داده تدوین کنند؛
- منابع زمانی و مالی مشخص برای آموزش و نگهداری ابزارها اختصاص دهند.
چگونه این خبر به شما کمک میکند؟
اگر در فرآیند اپلای یا برنامهریزی تحصیلی هستید، اطلاع از توسعههای AI در دانشگاهها میتواند به انتخاب بهتر دانشگاه و برنامه پژوهشی کمک کند. برای راهنماییهای تخصصی درباره اپلای میتوانید از سرویس مشاوره اپلای استفاده کنید. همچنین اگر میخواهید بدانید AI چگونه در فرایند یادگیری در کلاسها به کار میرود، مطلب هوش مصنوعی در کلاس درس منبع خوبی است. و اگر به دنبال ابزارهای هوشمند برای انتخاب دانشگاه یا برنامهریزی اپلای هستید، گزارش استفاده دانشجویان از ChatGPT و Gemini را در مشاوره مهاجرت تحصیلی با هوش مصنوعی ببینید.
جمعبندی کوتاه: کتابخانههای دانشگاهی بهعنوان نقطه تمرکز دانش و پژوهش نقش مهمی در پذیرش و تنظیم کاربردهای هوش مصنوعی دارند. سرمایهگذاری در سواد AI و سیاستگذاری روشن میتواند مزایای آموزشی و پژوهشی گستردهای برای دانشگاهها فراهم کند.
منبع: insidehighered.com
